Tarihteki Yabancı Sermayeye İlk Boykotumuz

     Avusturya, Osmanlı’nın 1878’de "93 Savaşı" sonunda imzaladığı Berlin Anlaşması ile Bosna-Hersek’i yönetme hakkını elde etmiş, Bulgaristan’da özerk bir prenslik olmuştu. Yine de Bosna-Hersek ve Bulgaristan hukuken Osmanlı toprağıydı. 1908’de, II. Meşrutiyet’in ilanı üzerine, bu bölgelerin Osmanlı Meclisi’nde temsil edileceği kaygısıyla, 5 Ekim’de Avusturya bu toprakları ilhak kararı aldı. Aynı gün Bulgaristan da tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti. Osmanlı Devleti bu oldu-bittiler karşısında savaşacak durumda değildi ve verdiği notalar da sonuçsuz kaldı.

     Balkanlar’daki bu gelişmeler üzerine 6 ekim akşamı, Avusturya’ya karşı gösteriler başladı.

     Gösteriler, Avusturya ve Bulgaristan mallarına karşı boykota dönüştü. Avusturya’dan ithal edilmekte olan fes ile simgesini bulan boykot kısa bir sürede daha düzenli, ittihat ve Terakki Cemiyeti tarafından yönlendirilen eylemler haline dönüştü. 8 Ekim günü duvarlar “Avusturya emteasmı almayınız” yazılı afişlerle donatıldı. Halk, Avusturya sermayeli mağazaların önünde toplanarak alışverişi engelliyordu. Bazı ticarethaneler Avusturya’ya verdkleri siparişleri iptal ederken, limandaki mavnacı ve salapuryacı esnafı Avusturya mallarım boşaltmadılar. 11 Ekim günü çoğunluğu Avusturya’dan ithal edilen feslerin giyilmemesi için kampanya açıldı. “Serpuş-ı millî” adı altında piyasaya yeni bir fes verildi. Fes esnafının Avusturya fesi satmasına engel olunurken, satma girişiminde bulunanlara ise gözdağı veriliyordu. Bu arada memurların fes yerine kalpak giymeleri de, giderek yaygınlaştı. İstanbul tüccarı, polisler için elbiseleri renginde 2 bin kalpak ısmarladı. Batı basınının ‘Viyana kuşatmasından daha etkili oldu diye tanımladığı bu boykottan Osmanlı'ya mal üreten fabrikalarda çalışan binlerce aile etkilendi, iflaslar ve işyeri kapatmalar çığ gibi büyüdü.

     1908 Fes Boykot'u, Osmanlı’da ulusal bilincin oluşmasında kitle hareketinin önemini ortaya koydu. Bundan böyle dışa karşı savaşın silah dışında başka araçlarla da yürütülebileceği düşüncesi toplumda oluşmaya başladı.